มาจอง (Mahjong) หรือ mah-jongg เกมการละเล่นเก่าแก่ จากแผ่นกระเบื้อง ที่เกิดขึ้นในประเทศจีน แต่ดึงดูดคนได้ทั่วโลก โดยมีการใช้รูปภาพ ตัวอักษร แทนสัญลักษณ์ต่างๆ และเล่นกันมาหลายศตวรรษ ซึ่งสำคัญด้านวัฒนธรรมอย่างมาก โดยมีประวัติความเป็นมายังไง ไปเจาะลึกพร้อมกันด้านล่าง
อะไรคือ มาจอง ที่มีผู้เล่นทั่วโลก
มาจอง หรือชื่อจีนคือ 麻將 ที่แปลตรงตัวว่านกกระจอก ซึ่งเป็นหนึ่งในวัฒนธรรมการเล่น โดยใช้ชุดกระเบื้องทรง 4 เหลี่ยม จำนวน 144 แผ่น และแต่ละแผ่น จะมีภาพหรือตัวอักษร ซึ่งใช้ผู้เล่นไม่เกิน 3-4 คน ที่แต่ละคน จะต้องใช้ทั้งทักษะ กลยุทธ์ และโอกาส เพื่อเป็นผู้ชนะ
ต้นกำเนิด มาจอง และการแพร่กระจาย
ต้นกำเนิดของ มาจอง มีหลายสตอรี่ที่ถูกกล่าวถึง เช่น ผู้คิดค้นคือนักปราชญ์ขงจื๊อ ที่มีชีวิตอยู่ราวๆ 500 ปีก่อน และนักประวัติศาสตร์หลายคน เชื่อว่าเกมถูกคิดค้น ในสมัยราชวงศ์หมิง ซึ่งเรียกว่า Madiao, Yezi หรือ Martin Tiae และคนอีกไม่น้อย คิดว่าเกมไพ่นกกระจอก พัฒนาขึ้นในเซี่ยงไฮ้ ระหว่างปี ค.ศ. 1870-1875 [1]
แต่ในประวัติศาสตร์อีกด้าน คิดว่ามันมีอายุมาแล้วถึง 2,500 ปี แต่บันทึกที่น่าเชื่อถือ บอกว่าเกมนี้เกิดขึ้น ในช่วงกลางศตวรรษที่ 19 ในชุมชนรอบๆ เซี่ยงไฮ้ แต่เริ่มต้นเล่นชุดไพ่ที่คล้ายกัน มาตั้งแต่ศตวรรษที่ 15 แต่แผ่นกระเบื้องที่สามารถระบุได้ มีอายุมาตั้งแต่ปี 1880
และถูกเอ่ยถึงครั้งแรก จากชาวตะวันตก ในช่วงเปลี่ยนศตวรรษที่ 20 ก่อนถูกส่งไปยังญี่ปุ่นเมื่อต้นปี 1907 และไปยังสหรัฐกับอังกฤษในปี 1920 และกลายเป็นเกม ที่คนนิยมมากสุดของปี 1923 ในอเมริกา จากนั้นมีการก่อตั้งองค์กร National Mahjong League พร้อมออกกฎอย่างเป็นทางการในปี 1935 [2]
การดัดแปลง มาจอง มีด้วยกันกี่เวอร์ชัน
หลังจากการละเล่นไพ่นกกระจอก มีการแพร่หลายไปทุกที่ ซึ่งปัจจุบันมี มาจอง มากกว่า 40 เวอร์ชัน ที่ดัดแปลงให้เข้าพื้นที่นั้นๆ แต่ที่นิยมและคนเล่นมากสุด อาทิเช่น
- ไพ่นกกระจอกจีนคลาสสิก : ใช้ไพ่ 144 แผ่น เป็นเวอร์ชันเก่าแก่ที่สุด
- ไพ่นกกระจอกฮ่องกง (กวางตุ้ง) : ต่างจากจีนเล็กน้อย คือไม่มีกฎชนะจากการทิ้งไพ่ 1 ใบ
- ไพ่นกกระจอกไต้หวัน : เล่นด้วยไพ่คนละ 16 อัน ต่างจากแบบอื่นที่ใช้แค่ 13 อัน
- ไพ่นกกระจอกญี่ปุ่น : มีการตั้งกฎเฉพาะ คือกฎของ rīchi (มือพร้อม) และ dora (ไพ่โบนัส)
- ไพ่นกกระจอกเกาหลี : เล่นด้วยกัน 3 คน ใช้ชุดไพ่ 2-7 และละทิ้ง 1 ชุดไว้
- ไพ่นกกระจอกอเมริกา : การเล่นที่ได้มาตรฐานโดย National Mah Jongg League และ American Mah-Jongg Association ใช้ไพ่ทั้งหมด 152 แผ่น
ที่มา: What Is the Most Popular Type of Mahjong Called? [3]
ความสำคัญของ มาจอง ระดับสากล
กระแสความสำคัญของ มาจอง ไม่ใช่เพียงเกมการเล่นเท่านั้น แต่ยังยกระดับไปถึง การแข่งขันระดับโลก ซึ่งกลุ่มแรกเกิดขึ้นในปี 1937 โดยกลุ่มผู้เล่นชาวยิวในเมืองนิวยอร์ก ที่ร่วมการสร้างกฎสำหรับเกม ซึ่งมีองค์กร EMA (European Mahjong Association) ที่ก่อตัวในปี 2005 เป็นตัวกลาง
ซึ่งในปัจจุบัน มีสมาชิกมากกว่า 16 ประเทศ ได้แก่ ออสเตรีย, เดนมาร์ก, ฝรั่งเศส, เยอรมนี, ฮังการี, อิตาลี, เนเธอร์แลนด์, ฟินแลนด์, รัสเซีย, สโลวาเกีย, สเปน, สวีเดน, เบลเยียม, โปรตุเกส, ออสเตรีย และโปแลนด์ ส่วนสหรัฐฯ มีองค์กรเป็นของตัวเองคือ UKMA ที่ก่อตั้งขึ้นในปี 2010
โดยมีทัวร์นาเมนต์แข่งขันมากมาย ยกตัวอย่างเช่นในปี 2024 มีทั้ง Birthday Bash Mah-jong Madness Taikai ณ เคิลน์, Pregarten Riichi Open ณ ออสเตรเลีย, UK RCR Spring Open ณ เคมบริดจ์ เป็นต้น ส่วนรายการอื่นๆ ศึกษาต่อได้ที่เว็บไซต์ทางการ European Mahjong Association
กฎการเล่น มาจอง แบบดั้งเดิมของจีน
การเล่นไพ่นกกระจอก ฮอตฮิตไปทั่วทุกภูมิภาค ซึ่งเงื่อนไขต่างๆ ทั้งวิธีเล่น กฎกติกา จะถูกปรับเปลี่ยน ไปตามความเหมาะสม แต่วิธีเล่น มาจอง ดั้งเดิม ในฉบับออริจินัล มีรายละเอียดดังนี้
ชุดไพ่
- จุด 36 อัน, 4 อันจากหมายเลข 1-9
- Bams 36 อัน, 4 อันจากหมายเลข 1-9
- Cracks 36 อัน, 4 แผ่นจากหมายเลข 1-9
- ลมหรือแผ่นเกียรติยศ 16 อัน ลม, ตะวันออก, ใต้, ตะวันตก, เหนือ อย่างละ 4 อัน
- มังกรเกียรติยศ 12 อัน มังกรแดง, ขาวหรือม่วง และเขียว
- ดอกไม้ 8 อัน, 4 อันใช้สำหรับเล่น
- ตัวละคร 8 อัน, 4 อันใช้สำหรับเล่น
- โจ๊กเกอร์ 8 อัน จะใช้หรือไม่ใช้ก็ได้
- ช่องว่าง 4 อัน จะใช้หรือไม่ใช้ก็ได้
อุปกรณ์
- ลูกเต๋า 2 ลูก เพื่อกำหนดลำดับการเล่น
- ชั้นวางไพ่ (ตามความสะดวก)
- เสื้อสำหรับเล่น (ตามความสะดวก)
การนับคะแนน
- ดอกไม้และตัวละคร : 1 คะแนน
- ชนะด้วยการจั่วไพ่เอง : 1 คะแนน
- ปุงและกงลม ที่ตรงกับรอบที่นั่งผู้เล่น : 2 คะแนน
- 4 Chows : 2 คะแนน
- 1 มังกรปุง หรือ 1 มังกรกง : 2 คะแนน
- 2 มังกรปุง หรือ 2 มังกรกง : 6 คะแนน
กฎการชนะ
- Pung (ปุง) : ไพ่ 3 อันเหมือนกัน เช่น 3 ลมใต้, 3 มังกรเขียว, 3-4 บาม
- Kong (กง) : ไพ่ 4 อันเหมือนกัน เช่น 4 ลมตะวันออก, 4 มังกรแดง, 4-5 จุด
- Chow (เชาเชา) : ลำดับ 3 ในชุดเดียวกัน เช่น 2-4 บาม, 4-6 จุด, 7-9 เชาเชา [4]
วิธีเล่น
- ผู้เล่น 4 คน สับไพ่ในมือ
- ทอยลูกเต๋าเพื่อเลือกคนเริ่ม จากนั้นผู้เล่นคนแรก ต้องทอยลูกเต๋าอีกครั้ง เพื่อหาจำนวนไพ่ที่จะวาง
- ผู้เล่นต้องวางไพ่รอบ 4 ทิศทาง ทุกด้านมีไพ่ 34 แผ่น 2 แถว
- เริ่มเล่นไพ่ตามเข็มนาฬิกา โดยหยิบทีละ 4 แผ่น 3 ครั้ง จากนั้นหยิบเพิ่มได้อีกคนละ 1 แผ่น
- ทุกคนจะได้กระเบื้องคนละ 13 แผ่น แต่คนแรกจะได้ 14 แผ่น และเริ่มเกมด้วยการวาง 1 แผ่น
- จากนั้นผู้เล่นคนถัดไป จั่วไพ่จากมากกว่า 1 จากกองกลาง หากเข้าคู่ไม่ต้องโยนออกไป
- หากใครรวบรวมไพ่ได้ 4 ชุด 3 แผ่น เช่น 3 ลมใต้, 3 มังกรเขียว, 3 บาม ถือว่าชนะ เป็นต้น [5]
ยุคปัจจุบันของ มาจอง ในรูปแบบต่างๆ
สำหรับการกล่าวถึง mah-jongg ในยุคปัจจุบัน นอกจากวิธีเล่นที่หลากหลาย ยังมีการใช้เป็นต้นแบบ ในการสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ทั้งในวงการภาพยนตร์, แอนิเมชัน, VDO Games, เกมออนไลน์ หรือแม้กระทั่ง ใช้เพื่อการเดิมพัน ยกตัวอย่างเช่น
- วิดีโอเกม : Chinese Mah-jong, Malaysia Mah-jong, Rich Taiwan Mah-jong เป็นต้น
- ภาพยนตร์ : Strip Mah-jong: Battle Royale (2011), Kung Fu Mah-jong 1-3 เป็นต้น
- แอนิเมชัน : Akagi (2005), Saki (2009), Saki Episode of Side A (2012) เป็นต้น
- เกมออนไลน์ : เส้นทางมาจอง ภาค 1-3 เกมพีจี จากบริษัทดังอย่าง PG Slot เป็นต้น
สรุป มาจอง / 麻將
มาจอง เป็นเกมไพ่หลายอัน ที่สร้างความบันเทิง และสานความสัมพันธ์ มาแล้วหลายศตวรรษ แถมยังมีความสำคัญ ต่อการเผยแพร่วัฒนธรรม และมีการก่อตั้งองค์กรต่างๆ เพื่อเป็นสื่อกลางสากล ที่ไม่ได้ให้แค่ความสนุก แต่ยังรวมถึงการแข่งขัน ซึ่งเป็นหนึ่งในอาชีพ ที่ทั่วโลกให้การยอมรับ
อ้างอิง
[1] Mahjong Sets. (2011-2024). The Origins of Mah Jong. Retrieved from mahjongsets
[2] Mahjonged. (2023-2024). MAHJONG HISTORY. Retrieved from mahjonged
[3] Strawpoll. (May 22, 2024). What Is the Most Popular Type of Mahjong Called?. Retrieved from strawpoll
[4] The Mahjong Line. (2024). How to Play Chinese Mahjong. Retrieved from themahjongline
[5] thatsmandarin. (October 12, 2022). How to Play. Retrieved from thatsmandarin
